De Goemoerskamer

In Diaconaal Centrum De Bakkerij in Leiden bevindt zich de Goemoerskamer, waar het College van VrouwenKraammoeders, of Goemoers vergadert. Goemoers is een verbastering van ‘Goede Moeders’. Sinds 1582 geven de Goemoers hulp aan arme kraamvrouwen. Bekijk de video en lees verder.

Steunen

U kunt het werk van de Goemoers steunen door een bijdrage over te maken via Givt (of via rekeningnummer NL 37 INGB 0001653592 t.n.v. Stichting Fonds van het College van VrouwenKraammoeders).

De Stichting Fonds van het College van Vrouwen Kraammoeders is door de Belastingdienst erkend als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Wie aan zo'n instelling een gift geeft, mag dat bedrag aftrekken van de inkomstenbelasting. Bovendien is de ontvangende instelling vrijgesteld van schenk- en erfbelasting. De ANBI-informatie vindt u onderaan deze pagina.

Huiszittenhuis

Al meer dan zes eeuwen wordt er aan de Oude Rijn door de kerk hulp gegeven aan arme Leidenaren. Vóór de Reformatie in 1517 stond hier het Rooms Katholieke Barbaragasthuis, later het Huiszittenhuis geheten, van waaruit de thuiswonende (=huiszittende) armen werden bedeeld. Al in de 14e eeuw werd er voor die bedeling wol, hout, turf, vlees en kleding opgeslagen en brood en soep uitgedeeld. Op zondag konden de armen er terecht voor een warme maaltijd, de aalmoespot. Op de eerste verdieping was de Barbarakapel (een bovenkapel) waarvan nog resten (de 7 ramen en dakspanten) te zien zijn in het pand. Onder de kapel was het soephuis, waar elke week volgens een vast recept soep gekookt werd. In 1582 ging het Huiszittenhuis samen met de na Leidens ontzet (1574) opgerichte Hervormde Diaconie. Zo ontstond een algemene instelling voor armenzorg, geleid door huiszittenmeesters, aangesteld door kerk én stadsbestuur.

Ondersteuning

Toen er in de 16de eeuw erg veel arme kraamvrouwen aanklopten bij het Huiszit-tenhuis werd daarvoor een aparte organisatie opgericht: het College van VrouwenKraammoeders, of Goemoers. Zij vergaderden in de Goemoerskamer in het Huiszittenhuis.

Het was ‘hun last en bevel toe te zien en te verzorgen dat de arme en ellendige kraamvrouwen, alhier binnen deze stad van kinderen verlost zijnde, niet vergaan, maar behoorlijk verzorgt en onderhouden worden, aan dezelve uitreikende een maand lang zeker weekgeld, en andere noodzakelijkheden; en tot bewaring van de nieuwgeboren kindertjes, opdat zij van koude en wanhavenisse (= slechte verzorging) niet zouden vergaan, zekere Linnen- en Wollen-luyers’(dwz geld, een luierpakket en ‘s winters turf).

De kraamvrouwen moeste wel minstens 6 maanden mét hun man binnen de wallen van Leiden gewoond hebben; kraamvrouwen uit de omgeving kregen geen hulp.

Inkomsten en uitgaven

Aanvankelijk waren er 4 Goemoers, later meer. Uit zuinigheid werd hun aantal weer beperkt tot 4, om zo samen in één huurkoetsje naar de vergadering te kunnen rijden. De dames werden benoemd door het stadsbestuur, waaraan zij jaarlijks verantwoording aflegden. Tweemaal per jaar werd er voor het werk gecollecteerd in de stad.

De van oorsprong diaconale organisatie raakte in de loop der tijd steeds meer los van de Diaconie. De Goemoers hadden eigen kapitaal, verkregen uit rente, legaten, erfpachten en giften en uit de huur van panden. Ze lieten naaisters linnen en katoen hemden maken en roode luuren (=luiers). Ze betaalden knip- en naailoon en gaven de kraamloopsters, die zorgden voor de kraamvrouwen, een beloning.

Suppoosten en ophalers van erfpachten kregen een toelage en er werden kosten gemaakt voor de administratie en de vergaderingen, o.a. voor vuur en licht.

Meibollen

Uit de archieven blijkt dat de Goemoers ook een taak hadden m.b.t. de meisjes in het nabijgelegen Heilige Geest of Arme Wees- en Kinderhuis aan de Hooglandse Kerkgracht. Elk jaar deelden zij aan hen op 1 mei witte ‘Meibollen’ uit, een ware traktatie naast het zware roggebrood van alle dagen.

Babypakketten

Wie de deur doorgaat met het papier: HIER BABYPAKKETTEN HALEN vindt in de grote kast nog een babypakket uit 1970, met een oranje wollen dekentje van de Leidsche firma AaBe, een dikke molton onderlegger, zes oogjesluiers, twee overslaghemdjes en twee overslagtruitjes.

Hoe de pakketten in vroeger eeuwen waren samengesteld is niet bekend. De pakketten werden door de Goemoers uitgedeeld vanachter de tafel onder de schouw.

De Goemoerskamer

Bij de verbouwing van De Bakkerij in 2000-2001 werd de Goemoerskamer gerestaureerd, o.a. werden de muren op de authentieke manier betengeld (behangen). Meest in het oog springend is de schouw uit 1682 met de 8 wapenschilden van de toenmalige Goemoers. Deze schouw (waarschijnlijk ontworpen door Hermanus Groen) werd geplaatst ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het College. Boven de schouw hangt een schilderstuk met het Laatste Oordeel uit de Leidse School (1601). Houtsnijwerk op de schouw, waarschijnlijk ook van Hermanus Groen, stelt De Barmhartigheid voor. De tegeltjes in de schouw zijn van de Firma Ravesteijn (1880-1920).

Behalve een vergadertafel met negen stoelen, staan in de kamer een dekenkast, twee turfkastjes en een brandkast. De meubels zijn Biedermeier. De broodsnijplank in de grote luierkast herinnert aan de band met het Weeshuis: ieder kind kreeg op die manier een even dikke boterham.

Weldoeners aan de wand

Aan de muur hangen schilderijen van weldoeners. Een portret van Johan van Opmeer, die meer dan 130.000 gulden naliet aan het Huiszittenhuis. De beeltenis van Hugo van Swieten, stichter van het Sionshof. De portretten van het echtpaar Smallius-van Luijken, dat ook geld naliet aan de armen.

Ten slotte het schilderij van een non: een ‘klopje’ of begijntje (een vrouw die de gelofte van nederigheid en gehoorzaamheid had afgelegd). Klopjes assisteerden de RK priester, zorgden voor weduwen en wezen en deelden bidprentjes uit. Bij overlevering wordt verhaald dat zij veel geld nagelaten zou hebben voor de arme kraamvrouwen.

De Goemoers vandaag: steun en boenwas

De financiële ondersteuning van kraamvrouwen verviel rond 1950, de luierpakketten zijn uitgedeeld tot 1973. Het eeuwenoude College van Vrouwen Kraammoeders bestaat echter nog steeds en verleent incidenteel hulp aan (vluchtelingen-)moeders en hun kind(-eren). Het geringe kapitaal laat slechts hulp op kleine schaal toe. Daarnaast houdt het College de kamer in stand; dat betekent letterlijk dat bv. al het houtwerk regelmatig in de boenwas gezet moet worden.

Contact

De Goemoers zijn bereikbaar via het secretariaat van de Diaconie in De Bakkerij.

ANBI-informatie

• Naam: Stichting Fonds van het College van VrouwenKraammoeders (De Goemoers) te Leiden.
• RSIN: 804336349
• KvK: 41167777
• Contactgegevens: De Goemoers, via info[at]debakkerijleiden[dot]nl of 071-514 49 65.
• Doelstelling: Het werk van de oorspronkelijke oprichters van de Stichting in vijftienhonderd tweeëntachtig (1582) voort te zetten door materiële en/of financiële hulp te geven aan kraamvrouwen en hun kinderen die dat nodig hebben; De regentenkamer, de Goemoerskamer, in stand te houden en te onderhouden; En voorts al hetgeen in de ruimste zin met één en ander verband houdt, daartoe behoort en/of daartoe bevorderlijk kan zijn.
  Ten einde het doel te verwezenlijken heeft de Stichting Heilige Geest of arme Wees- en Kinderhuis, gevestigd te Leiden desgewenst statutair het recht om ten minste één maal per jaar de Goemoerskamer te inspecteren.
  De Stichting heeft niet ten doel het maken van winst (Artikel 2.1 van de statuten uit 2022).
• Bestuurssamenstelling en functie:
  H. van den Broek- van Dijkhuizen, voorzitter
  C. ter Haar, secretaris
  H.P. Jurgens, penningmeester
• Beloningsbeleid: Het bestuur is onbezoldigd.
• Hoofdlijnen beleidsplan: De Goemoers (sinds 1582), geven hulp aan kraamvrouwen en hun kinderen die op of onder de armoedegrens leven. Zij doen dat tegenwoordig in samenwerking met de Stichting Babyspullen in Heerhugowaard. De Goemoers zamelen gebruikte en nieuwe babykleertjes, beddengoed en verzorgingsproducten in, in Diaconaal Centrum De Bakkerij in Leiden. Vrijwilligers brengen de ingezamelde spullen regelmatig naar een voorsorteercentrum in Den Haag, waar mensen met een beperking alles sorteren. De Goemoers geven de door de Stichting Babyspullen samengesteld babypakketten (gratis) uit aan bovengenoemde Leidse kraamvrouwen, op verwijzing door een hulpverlenende instantie. Daarnaast houden De Goemoers de onder Monumentenzorg vallende historische Goemoerskamer in stand.
  Beleidsplan Stichting Fonds van het College van Vrouwen Kraammoeders.

   
De Goemoers, augustus 2024